Нигер сега е јужната граница на Европа

Агадез, Нигер – Махаман Усмане е шверцер на луѓе кој не се кае. Тој не вложува напори да негира дека „превезувал мигранти“ безброј пати низ Сахара во Либија. Кога ќе биде ослободен од затвор во пустинскиот град Агадез во Нигер, тој има намера да се врати на истата работа. Усмане (32) тврди дека не направил ништо лошо. „Не ги сакам криминалците. Јас не сум крадец. Никого не убив“, вели тој.

Како што зборува Усмане, еден мал круг други затвореници во валкани фудбалски маици мрморат во согласност. Во затворот во Агадез, каде што Французите ги чуваа своите коњи во колонијални времиња, сега се сместени сè поголем број шверцери на луѓе. Овие „passeurs“, како што се познати на француски јазик, се најдоа на погрешната страна на неодамнешниот закон кој го криминализира движењето на мигранти северно од Агадез.

Аџи Дан Халиду, директор на затворот кој ја собра групата во својата канцеларија, прави сè што може да објасни. „Возењето мигранти во Сахара е многу опасно, затоа сега е нелегално“, вели тој.

Усмане, член на племето Тубу, етничка група која поминува низ границата меѓу Нигер и Либија, нема ништо од тоа. „Никој никогаш не беше повреден со возењето со мене“, инсистира тој. „Вие само треба да се возите во текот на ноќта, бидејќи во денот сонцето може да убие луѓе.“

Усмане работел во неформалните златни рудници во Џадо, северен Нигер, додека тие не биле затворени од војската. Потоа позајмил пари за да купи пикап камион и почнал да вози од Агадез до Себха во Либија. Неговиот конфискуван камион сега тоне во песок во блиската воена база, заедно со повеќе од 100 други заробени од шверцери. Усмане сè уште должи околу 9.000 долари за „тојота хилукс“ и има семејство што треба да го издржува. „Нема алтернатива, па затоа ќе се вратам на таа работа“, вели тој.

Али Дијало, ветеран меѓу затворениците, ја обвинува Европа за својата ситуација. По потекло од Сенегал, тој се упатил низ Западна Африка до Либија, работи во градежништвото. Неговиот живот се распаднал по падот на режимот на Гадафи. Работењето станало поопасно и неговиот последен либиски работодавец го застрелал во нога, наместо да му плати на крајот на работното место.

„Во Сенегал нема работа, во Мали нема работа, но имаше работа во Либија и тоа беше во ред“, вели тој. „Тогаш Запад го уби Гадафи и сега сакаат да ја запрат миграцијата.“ Дијало се повлече пред две години во Агадез и најде работа како „coxeur“ посредник меѓу имигрантите и возачите. Поради тоа беше и уапсен. Тој има прашање: „Дали Европејците не размислуваа за тоа што ќе се случи по Гадафи?“

Нигер е спречен да биде најсиромашната земја во светот само поради длабочината на мизеријата во Централната Африканска Република. Тој беше на второ место од дното во минатогодишниот Индекс на човековиот развој на ОН. Нијамеј, влажниот главен град на земјата на бреговите на реката Нигер, е со чувство на лежерност, а неговото население неодамна помина еден милион.

Но, деновите на градот како заборавено место во длабочината доаѓаат до крај.

По булеварот „Република“, се поминува покрај воени гнезда со митралези кои ги блокираат пристапите кон претседателската палата. Саудиска Арабија и САД имаат големи нови амбасадорски комплекси во изградба, кои наскоро ќе ги засенат оние на Либија и Франција, двата традиционални ривали за влијание во Нигер.

Понатаму на север во областа Плато, комплексот за помош за развој се шири, голем дел од него финансиран од Европската Унија.

Во случајот со ЕУ, одговорот е јасен. Три четвртини од сите африкански мигранти кои пристигнале со брод во Италија во последниве години транзитирале низ Нигер. Како што рече еден европски амбасадор, „Нигер сега е јужната граница на Европа“.

Федерика Могерини, шефица на европската дипломатија, го избра Нигер за свое прво патување во Африка во 2015 година. Посетата беше сметана како награда за усвојувањето на Законот 36 од страна на Нигер во мај истата година, што ефективно го направи нелегално патувањето на странските државјани северно од Агадез.

Оттогаш, таа го нарекува Нигер „модел“ за тоа како другите транзитни земји треба да се справуваат со миграцијата и најдобар изведувач од петте африкански држави кои потпишаа со ЕУ Рамка за партнерство за миграција. Нигер е „првата успешна приказна која сега сакаме да ја реплицираме на регионално ниво“, рече Могерини неодамна.

Ангела Меркел стана првиот германски канцелар кој ја посети земјата во октомври 2016 година. Нејзиното патување следуваше по неколкуте апсења според Законот 36 во регионот Агадез. Меркел им вети пари и „можности“ за оние што претходно се определиле да не бидат дел од миграцијата.

Еден од главните корисници на средства од ЕУ е Меѓународната организација за миграции (ИОМ), која сега зафаќа поголем дел од една улица во Плато. За малку повеќе од две години, бројот на ИОМ помина од 22 до над 300 вработени.

Џузепе Лопете, шеф на мисијата, вели дека ударот во северен Нигер е повеќе отколку Европа да ја затвори вратата за африканските мигранти. ИОМ ги ангажираше службениците од заедницата за да ги предупреди мигрантите од опасностите со кои се соочуваат подалеку на север.

„Либија е пекол, а луѓето што одат таму го губат умот“, вели Лопроте.

Острите мерки донесоа голем пораст на бизнисот за ИОМ, чија главна активност е програма за доброволно враќање. Околу 7.000 африкански мигранти беа испратени дома од Нигер минатата година, големо зголемување од 1.400 во 2014 година.

Лицето што најмногу се прашува е Раул Матеус Паула, највисокиот дипломат на ЕУ во Нијамеј. Оваа земја што ги поврзува Западна и Северна Африка сега е најголем примател на помош од ЕУ по глава на жител во светот. Европскиот фонд за развој ѝ додели 731 милиони долари на Нигер за периодот 2014-2020 година. Последователните ревизии ја зголемија помошта со уште 108 милиони долари. Нормално, кога странската помош е насочена кон земји со ендемична корупција – „Транспаренси интернешенал“ ја рангира Нигер на 112. место од 180 земји во светот – таа се канализира преку невладини организации.

Нигер, кој има најбрзо растечка популација во светот, е кревок амбиент за големи политички експерименти. Од независноста од Франција во 1960 година, таа беше сведок на четири удари, последниот беше во 2010 година. Редовното соборување на владите покажа дека политичките партии се размножуваат, додека останува истата каста на политичари. Сегашниот претседател, Мохамед Исуфоу, се кандидира на сите претседателски избори од 1993 година. Во моментов ја предводи Партијата за демократија и социјализам, една од повеќе од 50 активни политички партии. Најголемата канцеларија во седиштето на партијата му припаѓа на Мохамед Базум, министерот за внатрешни работи на Нигер и политичка ѕвезда во подем. „Сега има големо меѓународно внимание врз нас“, вели Базум. „Презедовме мерки за контрола на миграцијата, а тоа беше особено ценето од страна на нашите европски партнери.“ Од почетокот на операцијата, бројот на мигранти што поминуваа низ контролни пунктови меѓу Нијамеј и Агадез се намали од 350 на ден, тврди тој, на 160 неделно.

Најмалку три земји членки на ЕУ – Франција, Италија и Германија – имаат војници на теренот во Нигер. Нивните улоги се движат од воени советници до медицински лица и обучувачи. Во меѓувреме, САД има и војници и бази за беспилотни летала за својата регионална борба против исламските милитанти, а најновата е изградена во близината на Агадез, чија цена е над 100 милиони долари. (Њуз дипли)